Niebezpieczne żądło
- Środa, 30 maj 2012 12:31
W sezonie letnim użądlenia przez owady są powszechne i częste. Jednak nie każdy człowiek reaguje na nie tak samo. O ile u jednych bliskie spotkanie z osą, czy pszczołą kończy się jedynie na lekkim bólu i powstaniu miejscowego odczynu zapalnego, tak u osób o skłonnościach alergicznych reakcja na jad owada może wywołać poważniejsze objawy, a przy licznych użądleniach nawet śmierć.
Najgroźniejsze dla ludzi są ukąszenia przez pszczoły, osy i szerszenie, gdyż owady te wpuszczają do organizmu człowieka silnie działający jad. Poważne skutki mogą mieć również ukąszenia mnogie; ukąszenia w obrębie twarzy (usta, policzki, szyja, gardło); gdy owad dostanie się do jamy ustnej oraz, gdy ukąszona osoba ma skłonności alergiczne. Zdarzyć może się też, że po pierwszym użądleniu organizm uczula się na jad i każde następne użądlenie wywołuje zdecydowanie silniejszą reakcję alergiczną.
Pszczoła może użądlić tylko raz, gdyż jej żądło wyposażone jest w zaczepki i pozostaje w skórze ofiary, a bez tej części ciała owad ginie. Osy, szerszenie i trzmiele mają żądła tzw. wielokrotnego użytku i dlatego należy uważać na ponowny atak z ich strony. Szczególnie niebezpieczne są osy, gdyż zabicie jednej może spowodować napaść całego gniazda (rozerwanie woreczka jadowego osy uwalnia substancje chemiczne prowokujące inne osobniki).
Jeśli już dojdzie do użądlenia, należy jak najszybciej pozbyć się żądła. Najlepiej podważyć je końcem igły lub szpilki, a następnie wyjąć. Bezwzględnie nie należy chwytać żądła palcami za jego wystający koniec, gdyż wówczas wciska się do organizmu jad znajdujący się jeszcze w pęcherzyku jadowym. Następnie miejsce użądlenia należy zdezynfekować. Aby złagodzić ból można zastosować zimny okład, np. przyłożyć kostkę lodu. Można też wetrzeć roztartą aspirynę, która zneutralizuje zawarte w jadzie substancje o działaniu zapalnym - przeciwwskazaniem jest uczulenie na kwas acetylosalicylowy. Kolejną metodą jest okład z pasty ze sproszkowanego węgla aktywowanego - szybko wyciągnie jad, bez bólu i opuchlizny. Można też zastosować okład z amoniaku, sody oczyszczonej, czy plastra cebuli. Warto wspomóc organizm zażywając wapno.
Jeśli reakcja miejscowa na jad jest nasilona lub użądlenie nastąpiło w policzek, wargę, błony śluzowe ust lub gardła, gdzie dochodzi do bardzo dużych obrzęków, na skórę można zastosować maść ze sterydem (Hydrocortisoni, Elocom, Cutivate) oraz doustnie leki przeciwhistaminowe np. Zyrtec, Amertil, Allertec, Cetalergin, Claritine. Niewielki odsetek ludzi na jad reaguje bardzo silnie tj. uczuciem duszności, łzawieniem, czy pokrzywką na skórze.
Należy pamiętać, iż pierwsze objawy po użądleniu pojawiają się prawie natychmiast. Im szybciej się rozwijają, tym większe prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia z ciężką reakcją anafilaktyczną. Jej objawy to: pokrzywka, świąd, obrzęk naczynioruchowy (obrzęk tkanki podskórnej lub podsluzówkowej, najczęściej dobrze odgraniczony, niesymetryczny), duszność, kaszel, chrypka, zaburzenia świadomości, nudności, wymioty, biegunka, spadek ciśnienia. Konieczne jest wówczas bezzwłoczne wezwanie pomocy lekarskiej. Reakcje uczuleniowe na jad są bardzo niebezpieczne, gdyż szybko może dojść do obrzęku krtani, co uniemożliwi oddychanie osobie poszkodowanej. Zanim przyjedzie karetka należy udrożnić poszkodowanemu drogi oddechowe, a w razie potrzeby wykonać reanimację. Pomocne w leczeniu obniżonego ciśnienia jest ułożenie pacjenta na plecach z uniesionymi nogami. Każdemu choremu z objawami wstrząsu należy bezzwłocznie podać adrenalinę.
Oczywiście warto też wcześniej pomyśleć jak zapobiec nieprzyjemnemu spotkaniu z kłującym owadem. Podobno według wielu znawców żądlące owady wybierają ciemne kolory, dlatego pszczelarze noszą biały strój, nie przesadzajmy też z zapachami ? owady tego nie lubią. No i oczywiście zawsze pozostaje nam ucieczka - można schronić się w zamkniętym pomieszczeniu lub wskoczyć do wody.
Marzena Bęcłowicz
Dorota Lewko-Ninkiewicz lekarz chorób wewnętrznych, NZOZ ?Dormed?, Białystok:
Reakcje alergiczne występują mniej więcej u co piątej użądlonej osoby. Jad owada należy do takich alergenów, po których reakcja alergiczna występuje w ciągu zaledwie kilku minut po użądleniu. Uczulenie stwierdza się częściej u dzieci i osób wielokrotnie żądlonych. U większości osób po użądleniu pojawia się miejscowa zwyczajna (niealergiczna) reakcja w postaci bólu, rumienia i niewielkiego obrzęku. Objawy te ustępują po kilku godzinach. U niewielkiej liczby osób może wystąpić wstrząs anafilaktyczny, będący zagrożeniem życia oraz miejscowa duża reakcja, przejawiająca się obrzękiem większym niż 10cm, utrzymującym się ponad 24h oraz objawami ogólnymi takimi jak: uczucie rozbicia, dreszcze, ból głowy oraz gorączka. Ryzyko wystąpienia ciężkiej reakcji anafilaktycznej zwiększa się w przypadku współistniejącej niewydolności oddechowej, czy chorób układu krążenia.
Wczesne rozpoznanie alergii, dzięki prostym badaniom, pozwoli na podjęcie odpowiednich środków bezpieczeństwa oraz wyposażenie się w zestaw pierwszej pomocy. Stwierdzenie uczulenia poprzez badanie krwi jest łatwe i bezpieczne. Badania polegają na określeniu poziomu swoistych przeciwciał IgE. Wykonywane są bez skierowania lekarza, nie wymagają spełnienia specjalnych warunków (nie ma potrzeby przychodzenia na czczo) i trwają tyle co zwykłe pobranie krwi. Wynik dostępny jest już następnego dnia.
